Rok 2022 był bez wątpienia rokiem skrajności. Z jednej strony celebrowaliśmy X edycję Ogólnopolskiego Festiwalu Animacji O!PLA (z cudownym jubileuszowym plakatem autorstwa samego Witolda Giersza), 10-lecie Zespołu „Akcja Animacja” ze Szczecinka, 25-lecie Platige Image i 75-lecie Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej, cieszyliśmy się z nowych filmów, nagród, wystaw, książek, festiwali, a z drugiej musieliśmy mierzyć się z wojną u naszych wschodnich sąsiadów i jej następstwami oraz nieoczekiwanym rozwiązaniem umowy z dyrektorem artystycznym i współtwórcą Festiwalu ANIMATOR, Marcinem Giżyckim, a następnie jego równie nieoczekiwanym odejściem z tego świata.
Zapraszam na subiektywne podsumowanie roku 2022 w polskiej animacji, Piotr Kardas/O!PLA.
ZWOLNIENIE I ŚMIERĆ MARCINA GIŻYCKIEGO (1951 – 2022). Ten podwójny cios dla polskiej animacji jest wg mnie najbardziej dotkliwym wydarzeniem tego roku. Najpierw w dniu zakończenia 15. Międzynarodowego Festiwalu Filmów Animowanych ANIMATOR, największego festiwalu animacji w Polsce, dyrektorka Estrady Poznańskiej rozwiązała umowę z jego współtwórcą i dyrektorem artystycznym, Marcinem Giżyckim. Reakcja środowiska była natychmiastowa – petycja podpisana przez prawie 400 osób z całego świata. Niestety, 20.10.2022 Marcin Giżycki zmarł. Był to dla wielu, w tym dla piszącego te słowa, szok, z którym ciężko się pogodzić. Marcin był wybitnym historykiem, krytykiem i znawcą sztuki filmowej animacji, jej pasjonatem i propagatorem, twórcą oryginalnych filmów animowanych, współtwórcą i dyrektorem artystycznym organizowanego od roku 2008 w Poznaniu Międzynarodowego Festiwalu Filmów Animowanych „Animator”, autor kilku bardzo ważnych książek poświęconych m.in. historii animacji („Nie tylko Disney: rzecz o filmie animowanym„) i filmowej awangardy („Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego”). Marcin Giżycki był też współredaktorem słynnej książki „Polski film animowany” (2008). W latach 1979-81 redaktor naczelny kwartalnika „Animafilm”. Wykładowca Rhode Island School of Design w Providence i Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie. W 2016 roku otrzymał nagrodę za wybitny wkład w studia animacji na Animafest, Światowym Festiwalu Filmów Animowanych w Zagrzebiu w Chorwacji. Pośród wszystkich tych tytułów, Marcin Giżycki był też po prostu Wielkim Przyjacielem O!PLA, ale też jej laureatem (film MONUMENT). Fot. Denis Viren.
SOLIDARNI Z UKRAINĄ. 24.02.2022 już na zawsze zapisze się czerwoną czcionką na kartach historii. Tego dnia Rosja Putina najechała niepodległą Ukrainę. O ludzkim zrywie Polaków, którzy otworzyli swoje domy i serca dla Ukraińców będą pewnie przez lata powstawać teksty kultury. Nieobojętne pozostało też środowisko animatorów kultury (niezliczona ilość inicjatyw w całym kraju!) oraz sama polska animacja. Wśród licznych przedsięwzięć wymieńmy kilka: ANIMACJA DLA UKRAINY, POCZTÓWKA NA UKRAINĘ, ANIMATORZY Z UKRAINĄ (inicjatywa Marcina Giżyckiego i Festiwalu ANIMATOR). Ponadto O!PLA uczestniczyła w inicjatywach na rzecz młodych Ukraińców i Ukrainek w Polsce (m.in. w Białowieży, Częstochowie, Gdańsku, Kudowie Zdroju, Lublinie, Łodzi, Przemyślu, Tczewie, Wiśle, Zgierzu), w akcji Border Crossing – Children’s Film Festival oraz wsparła ukraiński festiwal LINOLEUM, który dzielnie bronił kultury organizując specjalną edycję online i prezentując m.in. program laureatów O!PLA 2022 z ukraińskimi napisami nie tylko na terytorium Ukrainym, ale także w Czechach, Estonii, Litwie, Polsce, Rumunii i Słowacji, czyli wszędzie tam, gdzie najliczniej trafili uciekający przed wojną Ukraińcy.
75 LAT STUDIA FILMÓW RYSUNKOWYCH W BIELSKU BIAŁEJ. Wszystko zaczęło się 01.09.1947 roku, kiedy to przy redakcji katowickiej „Trybuny Śląskiej” powstaje „Eksperymentalne Studio Filmów Rysunkowych”. Z Katowic studio przeniosło się do Wisły, gdzie przygotowało pierwszy film rysunkowy „Czy to był sen?” w reżyserii Zdzisława Lachura, inicjatora utworzenia studia. Później wytwórnia osiadła w Bielsku-Białej. W 1952 roku spółdzielcza placówka została włączona do państwowej kinematografii. Od 1 stycznia 1956 r. wytwórnia, podlegająca dotąd dyrekcji łódzkiej, rozpoczęła samodzielną działalność jako Studio Filmów Rysunkowych i nieprzerwanie istnieje do dziś. Na obchody jubileuszu złożyła się m.in. przygotowana przez Galerię Ilustracji i Komiksu Polishcomicart.pl interakcyjna wystawa w Centrum Praskim Koneser (05.11 – 31.12.2022), książka/album fotograficzny MIT, MAGIA, GENIUSZ MIEJSCA, cztery płyty z muzyką filmową (GAD Records), serial dokumentalny dostępny na specjalnej stronie, edukacyjny koncert multimedialny BOLEK I LOLEK SYMFONICZNIE w krakowskim Kinie Kijów – widowisko zaaranżowane przez Orkiestrę Akademii Beethovenowskiej. Ponadto w ramach Lubelskiego Festiwalu Filmowego odbyła się dwuczęściowa retrospektywa filmów zrealizowanych w bielskich „Rysunkach”.
NAGRODY (wybrane nagrody na zagranicznych festiwalach): AIRBORNE Andrzeja Jobczyka (najlepsza animacja Short Shorts Film Festival & Asia w Tokio dała filmowi miejsce na oscarowej longliście, specjalne wyróżnienie na kanadyjskim Spark Animation, nagroda na włoskim Piccolo Festival dell’Animazione), BYŁO SOBIE MORZE… Joanny Kożuch (nagroda studentów na Clermont-Ferrand, wyróżnienia na portugalskim CinemAmbiente Festival, rumuńskim Animest, czeskim Ekofilm, na włoskim Sedicicorto, nagroda świętego Wojciecha podczas 16. edycji Biennial of Animation Bratislava; film był na tegorocznej oscarowej longliście), DER BLAUE REITER (jeden z ostatnich filmów Marcina Giżyckiego zdobył nagrodę Best Experimental Animation na festiwalu Super Short Film Festival w Barcelonie), DZIURA Piotra Kaźmierczaka (najlepsza animacja na 62. Międzynarodowym Festiwalu Filmów dla Dzieci i Młodzieży w Zlinie), FIGURY NIEMOŻLIWE I INNE HISTORIE I Marty Pajek (PIAFF – Paris International Animation Film Festival za najlepszą koncepcję artystyczną, najlepszy film na Vilnius International Film Festival, specjalne wyróżnienie na Animafest w Zagrzebiu; film był na tegorocznej oscarowej longliście), INSEKT Marcina Podolca (specjalne wyróżnienie na Athens Animfest), JESTEM TUTAJ Julii Orlik-Buratyńskiej (Najlepsza Animacja na Slamdance; film był na tegorocznej oscarowej longliście), KONIUNKCJA Marty Magnuskiej (Golden Dove na DOK Leipzig, najlepsza animacja na hiszpańskim Aguilar Film Festival), MIŁOŚĆ W CZASACH GOSPODARKI OPARTEJ NA WĘGLU Tomasza Siwińskiego (specjalne wyróżnienie na Animafest w Zagrzebiu, Grand du Jury na francuskim ONE Country ONE Film International Festival), OBYŚ NIE MUSIAŁA TUTAJ WRÓCIĆ Anastazji Naumenko (The Best Thematic Film Award na rumuńskim ABIFF – Animation Bucharest International Film Festival), OKRUSZKI ŻYCIA Katarzyny Miechowicz (specjalne wyróżnienie na słowackiej Fest Anča), PAPA Maryii Yakimovich (najlepszy dokument na Linz International Short Film Festival), SLOW LIGHT (nagroda na CINANIMA w Portugalii), TO NIE BĘDZIE FILM FESTIWALOWY Julii Orlik-Buratyńskiej (Nagroda Publiczności na Central and Eastern European Film Festival CinEast), TOOTHLESS Andrei Guizar (Specjalne wyróżnienie Silver Lynx Animation w Portugalii oraz na 63. International Film Festival BRNO16), ZIELEŃ Karoliny Kajetanowicz (Best Jamie Bolio Award na KABOOM Animation Festival w Amsterdamie). Na zagranicznych festiwalach nagradzane były także m.in. filmy C’EST LA VIE Ferajny Filmowej KaPoK (m.in. w USA) oraz NA POCZĄTKU BYŁA WODA Kasi Zimnoch i Pawła Kleszczewskiego (m.in. we Włoszech).
Na szczególne podkreślenie należy przyznanie Nagrody im. Jana Machulskiego filmowi AIRBORNE Andrzeja Jobczyka, który do tej nagrody został nominowany z Festiwalu O!PLA. Była to już piąta edycja Nagrody im. Jana Machulskiego podczas której filmy animowane były nominowane m.in. z Festiwalu O!PLA.
FESTIWALE FILMÓW ANIMOWANYCH W POLSCE: 10. Ogólnopolski Festiwal Animacji O!PLA (21.03-11.05.22), 11. Międzynarodowy Festiwal FIlmów Animowanych ANIMOCJE w Bydgoszczy (03-09.04.2022), 15. Międzynarodowy Festiwal Filmów Animowanych ANIMATOR w Poznaniu (08-21.07.2022), 4. Międzynarodowy Festiwal Animowanych Dokumentów RISING OF LUSITANIA w Łodzi (07-13.09.2022), 4. Warszawski Festiwal Filmów Animowanych (26-31.10.2022), 8. Festiwal Filmów Animowanych ANIMAFEST w Gdańsku (10-13.11.2022), 12. Międzynarodowy Festiwal Filmowy STOPTRIK w Łodzi (14-20.11.2022), 29. Międzynarodowy Festiwal Filmowy ETIUDA&ANIMA w Krakowie (29.11-04.12.2022). Należy też wspomnieć wyjątkową inicjatywę znakomitego pedagoga i twórcy filmów animowanych Roberta Turło, czyli Animation Slam 2022 – Festiwal Animacji Żywej, który po raz trzeci odbył się na ASP w Gdańsku (03-05.06.2022), a także 7. ANIMARKT Stop Motion Forum w Łodzi (05-08.11.2022) – jedyne na świecie branżowe wydarzenie poświęcone animacji poklatkowej. Większość festiwali odbyła się stacjonarnie. Ponadto odbyły się też bardzo ważne dla młodych twórców wydarzenia: 29. Legnicka Akademia Filmowa – Warsztaty Filmu Animowanego (03-13.08.2022), 30. Międzynarodowe Warsztaty Filmu Animowanego w Krakowie-Lanckoronie (09-18.09.2022), 11. Przegląd Filmów Animowanych Dzieci i Młodzieży HALO ECHO + we Wrocławiu (23-25.09.2022), Międzynarodowe Warsztaty Filmu Animowanego FAZY/PHASE w Kudowie Zdroju (15-23.10.2022). Osobne konkursy (kategorie) animacji odbyły się także w ramach 2. Festiwalu Filmów Futurologicznych w Łodzi (24-26.06.2022), 16. Lubelskiego Festiwalu Filmowego (18-26.11.2022), 16. Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych ŻUBROFFKA w Białymstoku (07-11.12.2022), 25. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego ZOOM – ZBLIŻENIA (07-13.03.2022), 14. Solanin Film Festival w Nowej Soli (24-28.08.2022), 13. Festiwalu Kamera Akcja w Łodzi (13-16.10.2022), Festiwal ARS INDEPENDENT w Katowicach (09-10.12.2022), PL Music Video Awards (01-03.12.2022). Warto też zaznaczyć, że najlepszym filmem animowanym 18. edycji Nagród im. Jana Machulskiego został nominowany z O!PLA (Złoty Tobołek w Kategorii Producenckiej) film AIRBORNE Andrzeja Jobczyka (Letko). Oczywiście filmy animowane obecne są także na innych polskich festiwalach, ale nie są prezentowane w osobnych blokach, choć mają osobne nagrody. Plakat autorstwa Witolda Giersza.
Swoje branżowe Nagrody przyznała też po raz pierwszy Sekcja Filmu Animowanego Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
To, co ucieszyło mnie najbardziej, to że X O!PLA odbyła się w końcu stacjonarnie, czyli tak jak przed pandemią. Jubileuszowa O!PLA odbyła się w dn. 21.03 – 30.04.2022 w 70 miejscowościach angażując w sumie 9572 widzów i widzek w różnym wieku, którzy jako jedyne Jury na O!PLA oceniali 143 filmy prezentowane w trzech konkursach: TERAZ DZIECI MAJĄ GŁOS!, TERAZ MY!, KONKURSIE GŁÓWNYM. Podczas cyklu rozmów online w twórczyniami i twórcami, czyli O!PLA NA ŻYWO, ALE W DOMU…, miało miejsce 66 spotkań. Festiwalowi towarzyszyły też bezpłatne warsztaty online JAK PISAĆ O!ANIMACJI prowadzone przez Grupę Badawczą Polska Animacja UŁ. W ramach O!PLA odbyła się również III edycja Konkursu O!PLAKAT POLSKIEJ ANIMACJI. Jak co roku po festiwalu O!PLA ruszyła w światowe tournee O!PLA FOCUS ON POLAND, odwiedzając 13 krajów, w tym 3-krotnie Tajwan i 5-krotnie USA. Ponadto zorganizowała kilka pokazów w kraju (m.in. w Bydgoszczy, Elblągu, Gdyni, Koninie, Orzeszu, Tczewie, Więcborku, Wiśle) , była polskim koordynatorem 20. Międzynarodowego Dnia Animacji, który odbył się w rekordowej ilości 18 miejscowości, była koordynatorem 2. Festiwalu Filmów Futurologicznych w Łodzi (24-26.06.2022), 4. Międzynarodowego Festiwalu Animowanych Dokumentów RISING OF LUSITANIA w Łodzi (07-13.09.2022), 12. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego STOPTRIK w Łodzi (14-20.11.2022), przygotowała program SZTOSÓW POLSKIEJ ANIMACJI dla pierwszej edycji BIG FESTIVALOWSKI w Płocku oraz dwa programy z okazji 75-lecia SFR dla 16. Lubelskiego Festiwalu Filmowego, spotkała się ze studentkami i studentami ASP we Wrocławiu, zaangażowała się w liczne inicjatywy na rzecz młodych Ukraińców i Ukrainek w Polsce, w tym w akcję Border Crossing – Children’s Film Festival. Plakat autorstwa Ludmiły Kardas.
KONFERENCJE POPULARNO-NAUKOWE: Rok 2022 przyniósł dwie bardzo istotne konferencje popularno-naukowe. Pierwsza z nich to Nowe Narracje Wizualne | Konferencja vnLab, która odbyła się w Szkole Filmowej w Łodzi (01 – 03.07.2022). Druga była dostępna online w dn. 10-11.09.2022 w ramach IV Międzynarodowego Festiwalu Animowanych Dokumentów RISING OF LUSITANIA (07-13.09.2022, Łódź). Hasłem przewodnim drugiej już konferencji w ramach festiwalu był JEDNOCZĄCY POTENCJAŁ ANIMACJI? O ANIMACJI ZAANGAŻOWANEJ. Podczas dwóch dni niezwykle zajmujących paneli wystąpili prelegenci z Meksyku, Nowej Zelandii, Polski, Portugalii, USA. Baner autorstwa Zuzanny Szor.
WYDARZENIA BRANŻOWE I FILMY PEŁNOMETRAŻOWE: ANIMATED IN POLAND (pitching & warsztaty scenariuszowe) w ramach KFF, KINO DZIECI INDUSTRY (pitching) w Warszawie, CEE Animation Workshop – Polish Day w Łodzi, ANIMATOR-PRO w Poznaniu, oraz 7. ANIMARKT Stop Motion Forum (pitching) w Łodzi (05-08.11.2022) – jedyne na świecie branżowe wydarzenie poświęcone animacji poklatkowej. Do kin trafiły 3 pełnometrażowe filmy animowane zrealizowane w koprodukcji z Polską: PRZYTUL MNIE: POSZUKIWACZE MIODU Anny Błaszczyk (koprodukcja z Chinami; Polska premiera kinowa: 18.11.2022), PAMIĘTNIKI TATUSIA MUMINKA Ira Carpelan, Jakub Wroński (II reżyser) (koprodukcja z Finlandią; Polska premiera kinowa: 22.07.2022) oraz NAWET MYSZY IDĄ DO NIEBA Denisa Grimmova Jan Bubenicek (koprodukcja z Czechami, Francją i Słowację; Polska premiera kinowa: 29.04.2022). Za wszystkimi tytułami ze strony polskiej stało studio ANIMOON, które w tym roku otrzymało także Platynowe Koziołki za wybitny wkład w kinematografię i media audiowizualne dla dzieci i młodzieży na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! w Poznaniu. W mijającym roku swoją premierę miała też 50-minutowa WIELKA PODRÓŻ BOGUSŁAWA X Pawła Kleszczewskiego i Katarzyny Zimnoch (Kamera/Konik Film Studio, Premiera: 22.09.2022) oraz pełnometrażowa wersja serialu JAK ZOSTAŁEM SUPERŁOTREM Krzysztofa Ostrowskiego (Animoon; Premiera: 21.03.2022).
KSIĄŻKI: Tegoroczna biblioteka obrodziła w książki o animowanej tematyce! Przede wszystkim piękna książka MARSZAŁEK, TEN OD REKSIA (wyd. Publicat) – niezwykła biografia Lechosława Marszałka – opowiedziana przez jego żonę, także animatorkę, Helenę Filek-Marszałek. Fakty i anegdoty, niepublikowane dotąd szkice i rysunki. Unikatowe treści nie tylko dla wielbicieli polskich klasycznych kreskówek. Bogato ilustrowaną i pełną historycznych i anegdotycznych treści jest również dwujęzyczna książka/album fotograficzny towarzyszący wystawie z okazji 75-lecia Studia Filmów Rysunkowych – MIT, MAGIA, GENIUSZ MIEJSCA (wyd. SFR). Jubileuszowym wydawnictwiem jest również ANIMACJA KREUJE ŚWIAT (wyd. RED Paweł Brankiewicz) poświęcona dekadzie istnienia Zespołu „Akcja Animacja” w Szczecinku. Znajdziemy tam nie tylko wspomnienia i zdjęcia, ale także kody QR prowadzące do filmów zrealizowanych przez zespół prowadzony od początku przez Jolantę Sierpińską. Ciekawą pozycją jest również „artystyczna książka” powstała niejako z inspiracji wystawą Mariusza Wilczyńskiego w Zachęcie – ZABIJ TO I WYJEDŹ Z TEGO MIASTA (wyd. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki). Książka zaprojektowana przez Annę i Magdalenę Piwowar, w oparciu o film i wystawę, zawiera też trzy teksty autorstwa trójki pisarzy: Doroty Masłowskiej, Jakuba Żulczyka i Maćka Bielawskiego. Warto też zaznaczyć pojawienie się dwóch akademickich książek podpisanych przez dyrektorów Festiwalu StopTrik: Michała Bobrowskiego (tu współnie z Radosławem Bombą) – POZA EKRANEM KINOWYM. POSTMEDIALNE KONTEKSTY ANIMACJI (wyd. UMCS) oraz na razie tylko anglojęzyczna CHINESE ANIMATED FILM AND IDEOLOGY, 1940s-1970s: FIGHTING PUPPETS (wyd. CRC Press) autorstwa Olgi Bobrowskiej.
WYSTAWY: W kontekście animacji wystawą roku była bez wątpienia MARIUSZ WILCZYŃSKI. ZABIJ TO… w warszawskiej Zachęcie (03.03 – 26.06.2022), powtórzona następnie w tarnowskiej BWA (29.11.2022-29.01.2023) oraz przeniesiona we fragmencie i w skali 1:12 do Galerii Mikrob. w pięknej, starej witrynie klubu Baza przy ulicy Floriańskiej 15 w Krakowie – I WYJEDŹ Z TEGO MIASTA (01.12.2022 – 01.03.2023). Wystawa w swoim oryginalnym kształcie ma w lutym 2023 zawitać do Łodzi. Budzącą uznanie była również „interakcyjna wystawa” (określenie O!PLA) 75. LAT STUDIA FILMÓW RYSUNKOWYCH przygotowana przez Galerię Ilustracji i Komiksu Polishcomicart.pl w Centrum Praskim Koneser (05.11 – 31.12.2022). Trochę wcześniej w przestrzeni Galerii Polishcomicart.pl miała miejsce wystawa poświęcona twórczości Władysława Nehrebeckiego OD PRZESŁAWA ZNAD ODRY DO BOLKA I LOLKA (pierwsza połowa roku), której kuratorką była córka i również animatorka, Marzena Nehrebecka. W wystawach (stałych i czasowych) od lat specjalizuje się Muzeum Dobranocek ze zbiorów Wojciecha Jamy w Rzeszowie. Nie inaczej było w 2022 roku: SZKŁO I CERAMIKA W ZBIORACH MUZEUM DOBRANOCEK (15.02 – 11.05), KUBUŚ PUCHATEK I PRZYJACIELE (14.05 – 04.12.2022), JACEK I AGATKA – TAK TO SIĘ ZACZĘŁO (24 – 26.06.2022), TITKA – WYSTAWA TWÓRCZOŚCI TERESY PUCHOWSKIEJ-STURLIS (08.12.2022 – 14.05.2023). 55. urodziny zaakcentowała z kolei wystawa REKSIO – PRZYJACIEL NA MEDAL w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli (27.02 – 19.06.2022). Na koniec warto wspomnieć dwie niewielkie, ale bardzo wartościowe wystawy: makiet autorstwa Roberta Sowy i studentów/absolwentów krakowskiej animacji oraz lalek Sylwii Nowak z filmu dokumentalnego z elementami animacji 1970 Tomasza Wolskiego, którą mogliśmy oglądać w ramach 29. ETIUDY & ANIMY w Krakowie (29.11 – 04.12.2022) oraz wystawę obrazów Daniela Cybuli i Dominiki Sadowskiej do filmu ŚWITEŹ Kamila Polaka (04 – 30.12.2022, Mediateka MeMo w Łodzi).
Na zupełnie osobną wzmiankę zasługuje niezwykły PERFORMANCE MARIUSZA WILCZYŃSKIEGO I CZUŁEJ OBSERWACJI, który miał miejsce 26.11.2022 podczas „nie-galii” 16. Lubelskiego Festiwalu Filmowego.
ODESZLI, ALE PAMIĘTAJMY O TYM, CO NAM DALI…: wspomnienia tych, którzy odeszli od nas w minionym roku, a którzy w mniejszym, bądź większym stopniu zaznaczyli swoje istnienie w Krainie Animacji.
W 2022 roku pożegnaliśmy nie tylko wspaniałych artystów, ale też ważne dla O!PLA miejsca: KINO BODO w Łodzi, czyli kultowe miejsce, w którym odbywały się wszystkie łódzkie edycje O!PLA, ale też wiele innych wydarzeń i festiwali związanych z animacją, a których koordynatorem była O!PLA; POP’N’ART w Łodzi, czyli klub tolerancji i miłości, gdzie odbywały się m.in. wydarzenia towarzyszące O!PLA oraz koordynowanym przez nią festiwalom (to tam od 2016 roku miały miejsce m.in. słynne TrikShow w ramach StopTrik_PL, czy pierwsza edycja Festiwalu Filmów Futurologicznych – fiLEMy i LEMacje 2021); Klub DOM w Łodzi, czyli jedno z głównych koncertowych miejsc w mieście, gdzie w 2016 roku odbył się Wielki Finał O!PLA. Wszystkie te miejsca przestały istnieć w tym roku.
WSPIERAJ O!PLA
● postaw O!PLA dobrą kawę: https://buycoffee.to/o!planazywo
● zostań Patronem/Patronką O!PLA i jej siostry, Lusitani: https://patronite.pl/polska-animacja
O!PLA 